Rządowy Proces Legislacyjny.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (wtorek, 29 kwietnia 2025, data aktualizacji serwisu: 28.04.2025 o godzinie 17:41) .
Przedstawiamy zakres zmian Ustawy i projekt Ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, przygotowany przez Ministerstwo Przemysłu z ostatnimi zmianami na dzień 17 kwietnia 2025 roku.
- Uzasadnienie. Obecny stan prawny, cel i potrzeba regulacji oraz oczekiwane skutki nowelizacji, projekt z dnia 17.04.2025r. (załącznik nr 1 do niniejszego artykuł).
- Ustawa o zmianie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (załącznik nr 2 do niniejszego artykułu).
OCENA SKUTKÓW REGULACJI.
Projektowana zmiana ustawy z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (Dz. U. z 2024 r. poz. 1383), dalej „ustawa”, ma umożliwić spółkom objętym Nowym Systemem Wsparcia (obecnie są to: Polska Grupa Górnicza S.A. z siedzibą w Katowicach, Południowy Koncern Węglowy S.A. z siedzibą w Jaworznie oraz Węglokoks Kraj S.A. z siedzibą w Piekarach Śląskich) przeprowadzenie procesu stopniowej likwidacji zakładów górniczych wydobywających węgiel kamienny inny niż koksujący oraz wypłatę świadczeń socjalnych pracownikom zakładów górniczych – co w aktualnym stanie prawnym de facto jest niemożliwe. Umożliwienie otrzymywania przez przedsiębiorstwa górnicze objęte Nowym Systemem Wsparcia tzw. dotacji na likwidację powinno również przyczynić się do ograniczenia udzielania tym podmiotom dopłat do redukcji zdolności produkcyjnych. Niemniej jednak nie jest możliwe precyzyjne wskazanie dat rozpoczęcia likwidacji danego zakładu górniczego lub jego oznaczonej części, przez co nie ma możliwości wskazania terminu, w którym dane przedsiębiorstwo górnicze zacznie ograniczać korzystanie z dopłat do redukcji zdolności produkcyjnych, a co za tym idzie, nie jest możliwe wskazanie rzetelnych kwot i obliczeń w tym zakresie. W obecnym stanie prawnym, tzw. dotację na likwidację może otrzymać wyłącznie Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. z siedzibą w Bytomiu, dalej „SRK S.A.”.
Dotychczas, likwidacją, zabezpieczaniem kopalń sąsiednich przed zagrożeniem wodnym, gazowym oraz pożarowym, w trakcie i po zakończeniu likwidacji kopalni, zagospodarowywaniem majątku likwidowanej kopalni, zbędnego majątku przedsiębiorstwa górniczego oraz tworzeniem nowych miejsc pracy, w szczególności dla pracowników likwidowanych kopalń, zajmowała się powołana m.in. do tego celu SRK S.A.
Jednakże, w aktualnym stanie prawnym, w przypadku zakładów górniczych, których likwidację rozpoczęto po dniu 31 grudnia 2023 r., przedsiębiorstwo górnicze powinno samo finansować likwidację kopalni z funduszu likwidacji zakładu górniczego w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2024 r. poz. 1290), dalej „p.g.g.”. Przy czym, należy podkreślić, że środki zgormadzone na funduszach likwidacji zakładów górniczych (prowadzonych zgodnie z brzmieniem ww. ustawy) przez przedsiębiorstwa objęte Nowym Systemem Wsparcia nie są wystarczające dla przeprowadzenia procesu likwidacji poszczególnych zakładów górniczych. W szczególności zgodnie z obecnie obowiązującym art. 5g ustawy, przedsiębiorstwo górnicze objęte systemem wsparcia jest zwolnione z dokonywania odpisów i gromadzenia środków na fundusz, o którym mowa w art. 128 p.g.g.
Dodatkowo, należy zauważyć, że obecnie nie istnieje już możliwość przekazywania zakładów górniczych do SRK S.A., celem przeprowadzenia procesu likwidacji i zagospodarowania majątku pozostałego po zlikwidowanym zakładzie i finansowania tych działań ze środków publicznych.
Reasumując, aktualny stan prawny w znaczny sposób utrudnia kontynuowanie procesu stopniowego wygaszania działalności podziemnych zakładów górniczych wydobywających węgiel kamienny energetyczny zarówno, jeśli chodzi o przeprowadzenie „fizycznej” likwidacji zakładów górniczych i zagospodarowanie pozostałego majątku, jak również w zakresie złagodzenia negatywnych skutków społecznych tego procesu.
Ponadto, projektowana zmiana ustawy ma umożliwić realizację pkt VI umowy społecznej dotyczącej transformacji sektora węgla kamiennego oraz wybranych procesów transformacji województwa śląskiego, zawartej w dniu 28 maja 2021 r. w Katowicach, w części dotyczącej świadczeń (tj.: urlopy górnicze, urlopy dla pracowników zakładów przeróbki mechanicznej węgla i jednorazowe odprawy pieniężne) wobec pracowników zakładów górniczych należących do przedsiębiorstw górniczych, objętych Nowym Systemem Wsparcia. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, z ww. świadczeń socjalnych mogą korzystać jedynie pracownicy zakładów górniczych, które zostały przekazane do likwidacji do SRK S.A. do dnia 31 grudnia 2023 r. Projektowana nowelizacji określa katalog świadczeń kierowanych do wszystkich pracowników przedsiębiorstw górniczych zatrudnionych w zakładach górniczych lub ich oznaczonych częściach. Powyższe pozwoli zminimalizować negatywne skutki społeczne kontynowania procesu stopniowej likwidacji zakładów górniczych wydobywających węgiel kamienny energetyczny.
Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt.
Analiza wariantów rozwiązania problemów wskazanych w pkt 1 wykazała, że rozwiązanie tych problemów nie jest możliwe w inny sposób niż przez podjęcie działań legislacyjnych w postaci nowelizacji ustawy, która wprowadzi zmiany do obowiązujących regulacji prawnych dotyczących górnictwa węgla kamiennego energetycznego.
W przypadku zmian wprowadzanych w art. 8 ust. 1a ustawy projektowane rozwiązania mają na celu umożliwienie realizacji głównego celu nowelizacji tj.: kontynuacji systematycznego wygaszania działalności podziemnych zakładów górniczych wydobywających węgiel kamienny inny niż koksujący – bezpośrednio przez przedsiębiorstwa górnicze objęte Nowym System Wsparcia. Zaproponowana w projekcie zmiana art. 8f ust. 1 ustawy ma na celu zmniejszenie kosztów działalności w okresie likwidacji zakładu górniczego lub jego oznaczonej części, poprzez umożliwienie wszystkim przedsiębiorstwom górniczym wydobywanie metanu z pokładów węgla kamiennego bez obowiązku uzyskania koncesji. Eksploatacji złóż węgla kamiennego towarzyszy uwalnianie się metanu, który zgodnie z art. 10 ust. 1 p.g.g., jako kopalina towarzysząca, stanowi przedmiot własności górniczej przysługującej Skarbowi Państwa W obecnym stanie prawnym, zwolnienie z obowiązku uzyskania koncesji na wydobywanie metanu, jako kopaliny towarzyszącej, dotyczy tylko SRK S.A. Korzyść dla przedsiębiorstwa górniczego związana ze zwolnieniem z obowiązku uzyskiwania koncesji na wydobywanie metanu polega przede wszystkim na braku konieczności sporządzania dokumentacji dołączanej do wniosku koncesyjnego i braku konieczności zapłaty opłaty skarbowej za udzielenie koncesji. Stawka opłaty eksploatacyjnej za wydobywanie metanu z węgla kamiennego wynosi 0 zł (lp. 31 załącznika do p.g.g.). Tak więc, w tym zakresie nie nastąpi zmniejszenie dochodów publicznych.
Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE?
Zagadnienia w zakresie restrukturyzacji sektora górnictwa węgla kamiennego były analogicznie rozwiązywane w większości krajów UE. Analiza rozwiązań systemowych wskazuje, że w krajach UE wydobycie węgla kamiennego prowadzone było praktycznie do momentu wydobycia całości zasobów węgla lub zamykania kopalń na skutek nadmiernych kosztów wydobycia, a procesy zmian były i są wspierane ze środków budżetowych.
Projekt ustawy przewiduje udzielanie pomocy publicznej, która będzie przyznawana przedsiębiorcom górniczym na podstawie zmienionych przepisów ustawy. Pomoc ta jest objęta złożonym, zaktualizowanym wnioskiem notyfikacyjnym; tak więc, przepisy przewidujące udzielenie pomocy publicznej, będą mogły wejść w życie po wydaniu decyzji przez Komisję Europejską stwierdzającej, iż pomoc ta jest zgodna z rynkiem wewnętrznym, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (UE) nr 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z dnia 13 lipca 2015 r. (Dz. Urz. UE L 248 z 24.09.2015, str. 9)
Węgiel kamienny | Foto: New Africa / Shutterstock
Załączniki:
2. Ustawa o zmianie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego.pdf
Benefity: Warto być członkiem związku
+ 48 32 757 23 35
Adres: Polska Grupa Górnicza
40-039 Katowice ul. Powstańców 28