Porozumienia, które zmieniły Polskę i Europę.
Mija 45. rocznica podpisania Porozumień Sierpniowych – umów społecznych zawartych między strajkującymi robotnikami i przedstawicielami komunistycznej władzy. Porozumień, które przyczyniły się do powstania „Solidarności” i przemian demokratycznych w kraju. Dwa z nich zostały podpisane w naszym regionie.
W lipcu i sierpniu 1980 roku przez Polskę przetoczyła się fala strajków. Protesty robotników niezadowolonych z pogarszających się warunków życia rozpoczęły się w Lublinie i rozlały się na cały kraj, obejmując setki zakładów pracy. 14 sierpnia stanęła Stocznia Gdańska im. Lenina, do której dołączyły kolejne stocznie i porty Wybrzeża oraz zakłady komunikacji miejskiej. Bezpośrednim powodem wybuchu protestu w gdańskiej stoczni było zwolnienie Anny Walentynowicz, działaczki Wolnych Związków Zawodowych, ale protestujący domagali się nie tylko przywrócenia jej do pracy. 17 sierpnia przedstawili listę 21 postulatów. Pierwszy z nich dotyczył powstania związków zawodowych „niezależnych od partii i władzy”. Kolejne żądania w zdecydowanej większości odnosiły się do poprawy warunków socjalno-bytowych. Podobne postulaty wysunęli stoczniowcy ze Szczecina, którzy rozpoczęli strajk 18 sierpnia.
Na terenie dawnego województwa katowickiego jako pierwsi zaprotestowali pracownicy Fabryki Zmechanizowanych Obudów Ścianowych Fazos w Tarnowskich Górach. Strajk w tym zakładzie wybuchł 21 sierpnia. Pracownicy zgłosili postulaty socjalne i płacowe. Obok nich domagali się dostępu do informacji o sytuacji w kraju oraz o żądaniach wysuniętych przez stoczniowców protestujących na Wybrzeżu. Wkrótce stanęły jastrzębskie kopalnie, Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Tychach, Huta Katowice i wiele innych zakładów Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.
Tych masowych, spontanicznych protestów komunistyczna władza nie była w stanie ukryć i zignorować. Swoją determinacją strajkujący zmusili rządzących do rozpoczęcia negocjacji. Rozmowy były prowadzone z przedstawicielami komitetów robotniczych reprezentujących strajkujących z poszczególnych zakładów pracy i zakończyły się podpisaniem porozumień.
Pierwsze z nich zawarto 30 sierpnia w Szczecinie. Kolejnego dnia, 31 sierpnia w sali BHP Stoczni Gdańskiej podpisane zostało porozumienie, które przeszło do historii pod nazwą Porozumienie Gdańskie. Pierwszy punkt tego dokumentu gwarantował powstanie związków „niezależnych i samorządnych”. W porozumieniu znalazły się także zapisy dotyczące m.in. prawa do strajków, gwarancji wypuszczenia więźniów politycznych oraz ograniczenia cenzury.
Ustalenia gdańskie potwierdzone zostały w Porozumieniu Jastrzębskim zawartym 3 września w kopalni Manifest Lipcowy, obecnie Zofiówka. Część zapisów tego dokumentu odnosiła się do warunków pracy w kopalniach. Władza zobowiązała się do zniesienia czterobrygadowego systemu pracy w górnictwie, który oznaczał konieczność pracy przez 7 dni w tygodniu oraz do przedstawienia projektu ustawy obniżającej wiek emerytalny w górnictwie. Ważnym ustaleniem była zapowiedź wprowadzenia od stycznia 1981 roku wszystkich sobót i niedziel wolnych od pracy.
Ostatnie z czterech Porozumień Sierpniowych zawarte zostało 11 września w Hucie Katowice. Dotyczyło ono przede wszystkim gwarancji realizacji Porozumienia Gdańskiego w zakresie tworzenia struktur NSZZ „Solidarność” na terenie całego kraju. Porozumienie przypieczętowało wcześniejsze umowy podpisane przez robotników z przedstawicielami władzy. Otworzyło drogę do legalizacji pierwszego w bloku państw komunistycznych związku zawodowego niezależnego od władzy. W efekcie, 10 listopada 1980 roku Sąd Najwyższy w Warszawie zarejestrował Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, do którego w całym kraju przystąpiło 10 mln Polaków.
16 października 2003 roku Dyrektor Generalny UNESCO poinformował o wpisaniu na listę programu UNESCO „Pamięć Świata” tekstu 21 postulatów robotników strajkujących w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku. Natomiast w 2005 roku Sejm RP ustanowił 31 sierpnia świętem państwowym o nazwie Dzień Wolności i Solidarności.
aga
Benefity: Warto być członkiem związku
+ 48 32 757 23 35
Adres: Polska Grupa Górnicza
40-039 Katowice ul. Powstańców 28